Sağlıklı ve dengeli bir beslenme tarzı çeşitli hastalıklara karşı vücudu korurken, yanlış ve sağlıksız beslenme düzeni de bazı hastalıklara kapı aralayabilir. Bu açıdan beslenme planında çok önemli bir yere sahip olan vitaminlerin eksik alınması bazı hastalıkların gelişmesinde en yaygın sebeplerden biridir. Skorbüt hastalığı da C vitamini eksikliğinden dolayı meydana gelen hastalıklardan biri olarak ilk sıralarda yer alır. Peki, skorbüt hastalığı nedir? Neden olur? Nasıl tedavi edilir? Detaylar yazımızda.
Skorbüt, kişide aşırı derecede C vitamini yetersizliğine bağlı olarak meydana gelen bir hastalık çeşididir. Bu rahatsızlık anemi, hareket kısıtlılığı, halsizlik, kanamalar, kol ve bacaklarda ağrı, vücudun bazı bölgelerinde şişlik, cilt problemleri, diş eti hastalıkları ve diş kaybı gibi sorunlara sebep olabilir. Eski Yunan ve Mısır dönemlerinden günümüze kadar gelen bu hastalık, uzun deniz yolculukları yapan ve taze ürün bulamayan denizcilerin hastalığı olarak tanınmıştır. Ayrıca savaş ve kıtlık dönemlerinde dünyanın birçok yerinde skorbüt hastalığı yaygın olarak görülmüştür.
Günümüzde ise besinlerin ulaşılabilir olması ve C vitamini içeren besinlerin olmadığı yerlerde vitamin ve minerallerce zenginleştirilmiş yiyeceklerin tüketilebilmesi ile birlikte skorbüt rahatsızlığı büyük oranda düşüş göstermiştir. Ancak yetersiz C vitamini alan bireylerde hala hastalığın meydana gelmesi mümkün olabilir.
C vitamini eksikliği olduğu zaman görülen belirtiler vitaminin yetersiz alınmasından 8-12 hafta sonra yavaş yavaş görülür. Erken belirtiler;
Vitamin eksikliğinin sürmesi halinde ise 1-3 ay aralığında daha ciddi semptomlar meydana gelebilir. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
Bu belirtiler sonrası tedavi yapılmaması ve sorunun devamı halinde;
Skorbüt hastalığı etkeni yukarıda da belirtildiği gibi C vitamininin yetersiz alınması ya da vücut tarafından yeterli seviyede emilememesidir. Bu eksikliğe sebep olabilecek nedenler ise şu şekilde sıralanabilir:
Skorbüt semptomları olan kişilerin ilk olarak tıbbi öyküsü dinlenir. Varsa kullandığı ilaçlar ve hastada bulunan hastalıklar sorgulanır. Sonrasında C vitamini eksikliğinden şüpheleniliyorsa beslenme durumu değerlendirilir ve beslenme alışkanlıkları değerlendirilir. Yanı sıra kişisel tercihler, besin alerjileri ve gelir durumuna göre değerlendirme yapılarak C vitamini eksikliği oluşturabilecek faktörler hakkında bilgi toplanarak hastaya uygun bir beslenme programı hazırlanır.
Hekim bazı kan testleri ister ve C vitamini düzeyi hakkında bilgi alır. Vitamin eksikliği olan hastalarda çoğunlukla beslenme planlamasının yanında vitamin takviyeleri de önerilir. Yetersizlikten dolayı meydana gelen komplikasyonlar ve gelebilecek olan sorunlar ileri tetkikler kullanılarak tespit edilir.
Skorbüt hastalığının kesin tedavisi için vücudun ihtiyacı olan C vitamininin tam anlamıyla karşılanması gerekir. Yanı sıra eksiklikten kaynaklanan sağlık sorunlarının da giderilmesi amaçlanır. Tedavide ileriye yönelik olarak hazırlanan beslenme planına hastanın uyum sağlaması istenir. Ani gelişen komplikasyonların hızlıca tedavi edilebilmesi için ağız yoluyla ya da enjeksiyon yöntemiyle C vitamini takviyeleri verilir. Vitamin takviyesi çoğunlukla 2-3 gün boyunca günlük 1-2 gram, takip eden 7 gün için günlük 500 miligram, sonraki 1-3 ay boyunca ise günlük 100 miligram C vitamini takviyesi verilebilir. Bu oranlar ortalama miktarlardır. Hekim takviye verirken hastanın yaşı, sağlık durumu, komplikasyonların ciddiyeti gibi birçok unsuru değerlendirerek uygun dozu belirler.
Vitamin takviyesinin alan hastalar genellikle 24 saat içerisinde uyuşukluk, yorgunluk, ağrı, bilinç bulanıklığı ve iştahsızlık gibi olumsuzluklar azalarak iyileşmeye başlar. Kanama ve enerji düşüklüğü gibi şikayetler de 1-2 haftada azalmaya başlar. Dişlerde çürük ve diş kaybı gibi geri dönüşü olmayan sorunlar dışında diğer tüm belirtiler tedavi edilmesi ile 3 ayda tamamen düzelebilir. Uzun dönem C vitamini eksikliğine bağlı kalıcı problemler için ise medikal estetik işlemler ve ağız diş sağlığı ile ilgili tedavilerden yararlanılabilir.
